W ostatnim czasie obserwuje się wzmożone zainteresowanie tematyką Zielonego Ładu. Emanuje to z różnych kręgów społecznych, obejmując zarówno protestujących rolników w Polsce, jak i szerokie spektrum głosów, które poruszają kwestie modernizacji budynków oraz nadchodzących regulacji w kontekście przyszłego budownictwa. Niemniej jednak, koncepcja Zielonego Ładu obejmuje znacznie szerszy zakres zagadnień, które często pozostają poza zasięgiem powszechnej świadomości. W związku z tym, warto zgłębić definicję i zakres tego pojęcia.
Czym dokładnie jest Europejski Zielony Ład i jakie cele sobie stawia?
Europejski Zielony Ład stanowi kompleksowy zestaw inicjatyw politycznych, mających na celu przekształcenie Unii Europejskiej w społeczeństwo sprawiedliwe i dostatnie, wspierane przez nowoczesną i konkurencyjną gospodarkę, z dążeniem do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Ten ambitny cel został wyznaczony zgodnie z zobowiązaniami Unii Europejskiej wynikającymi z Porozumienia Paryskiego w sprawie zmian klimatu. Strategia ta podkreśla potrzebę podejścia międzysektorowego, w którym wszystkie obszary polityki przyczyniają się do realizacji celów klimatycznych.
Głównymi założeniami Europejskiego Zielonego Ładu jest promowanie transformacji ekologicznej poprzez integrację działań we wszystkich kluczowych obszarach polityki. Obejmuje to sektory takie jak klimat, energia, transport, przemysł, rolnictwo i finanse. Celem jest osiągnięcie spójnej strategii, która będzie sprzyjać redukcji emisji gazów cieplarnianych, ochronie środowiska naturalnego, poprawie efektywności energetycznej, rozwijaniu odnawialnych źródeł energii oraz promowaniu zrównoważonego rozwoju gospodarczego.
Rada Europejska oraz Rada Unii Europejskiej pełnią istotną rolę w procesie podejmowania decyzji związanych z Europejskim Zielonym Ładem. Wspierają one proces formułowania i przyjmowania inicjatyw, analizują propozycje legislacyjne oraz podejmują decyzje dotyczące przyjęcia przepisów, mających na celu osiągnięcie założonych celów klimatycznych. Ich działania mają fundamentalne znaczenie dla kształtowania przyszłej polityki klimatycznej i środowiskowej Unii Europejskiej, a także dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego regionu.
Inicjatywa ,,Gotowi na 55’’
W ramach Europejskiego Zielonego Ładu, szczególną uwagę poświęca się inicjatywie „Gotowi na 55”, która ma na celu przekształcenie politycznych założeń w konkretne przepisy legislacyjne.
Nazwa "Gotowi na 55" odnosi się do celu redukcji emisji cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku, który stanowi punkt odniesienia dla proponowanych zmian legislacyjnych w ramach pakietu. Przepisy pakietu są dostosowywane tak, aby wspierać realizację tego celu.
Pakiet legislacyjny stanowi zestaw wniosków ustawodawczych, których celem jest modyfikacja oraz aktualizacja istniejących przepisów unijnych oraz wprowadzenie nowych inicjatyw, aby polityka Unii Europejskiej była zgodna z wyznaczonymi celami klimatycznymi. Celem pakietu jest zapewnienie spójnych i zrównoważonych ram dla realizacji unijnych celów klimatycznych, uwzględniając aspekty społeczne, innowacyjność i konkurencyjność przemysłu, a także umocnienie pozycji UE jako lidera w globalnej walce ze zmianą klimatu.
W ramach europejskiego prawa klimatycznego ustanowiono obligatoryjny cel klimatyczny dla Unii Europejskiej, zakładający ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku, z dążeniem do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Państwa członkowskie Unii Europejskiej wspólnie pracują nad opracowaniem nowych przepisów mających umożliwić osiągnięcie tego celu, a także nad ustanowieniem ram prawnych dla realizacji celów klimatycznych, które zostały ustalone przez Radę i Parlament Europejski.
W kontekście procesu legislacyjnego, Rada Unii Europejskiej odgrywa kluczową rolę. Projekty aktów ustawodawczych zawartych w pakiecie "Gotowi na 55" są najpierw przedstawiane i omawiane na różnych szczeblach technicznych, takich jak grupy robocze Rady. Następnie omawiane są przez ambasadorów państw członkowskich. Ministrowie Unii Europejskiej, zebrani w różnych konfiguracjach Rady, dyskutują nad proponowanymi aktami, aby wypracować wspólne stanowisko. W dalszej kolejności, w ramach standardowej procedury ustawodawczej, Rada prowadzi negocjacje z Parlamentem Europejskim w celu osiągnięcia porozumienia i ostatecznego przyjęcia aktów ustawodawczych.
Unijny System Handlu Uprawnieniami do Emisji ( EU ETS )
Centralnym elementem tego pakietu jest reforma Unijnego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji (EU ETS), który stanowi kluczowe narzędzie redukcji emisji w energetycznych sektorach przemysłowych oraz w sektorze energetyki. Przewidziane zmiany obejmują rozszerzenie zakresu systemu na transport morski oraz szybsze tempo redukcji uprawnień do emisji, a także stopniowe wygaszanie bezpłatnych uprawnień dla wybranych sektorów. Ponadto, wprowadzony zostanie mechanizm kompensacji i redukcji CO₂ dla lotnictwa międzynarodowego oraz zwiększenie finansowania funduszy modernizacyjnego i innowacyjnego, wraz z modyfikacją rezerwy stabilności rynkowej.
Dodatkowo, pakiet „Gotowi na 55” przewiduje utworzenie nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji dla sektorów budownictwa, transportu drogowego oraz paliw w sektorach dodatkowych, aby objąć je skutecznymi mechanizmami redukcji emisji.
Społeczny Fundusz Klimatyczny
W kontekście społecznych konsekwencji nowych przepisów, proponowany Społeczny Fundusz Klimatyczny ma na celu łagodzenie skutków społecznych i dystrybucyjnych zmian w sektorach budownictwa i transportu drogowego. Fundusz będzie wspierać gospodarstwa domowe, mikroprzedsiębiorstwa oraz użytkowników transportu poprzez inwestycje i działania dostosowane do indywidualnych potrzeb, a także może zapewnić tymczasowe wsparcie dochodu. Finansowany z budżetu UE oraz zewnętrznych dochodów, Społeczny Fundusz Klimatyczny ma potencjał zapewnienia wsparcia w wysokości do 65 miliardów euro.
Jakie aspekty obejmuje pakiet ,,Gotowi na 55’’ ?
Graniczny podatek węglowy (CBAM), czyli mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂, stanowi istotny element pakietu „Gotowi na 55”, mającego na celu przeciwdziałanie sytuacji, w której wysiłki redukcyjne podejmowane przez Unię Europejską mogą być kompensowane przez wzrost emisji poza jej granicami, wynikający z przeniesienia produkcji do obszarów o mniej ambitnych politykach klimatycznych. CBAM ma działać w harmonii z zasadami handlu międzynarodowego, skupiając się na importowanych produktach z sektorów o wysokich emisjach. Jest on projektowany jako uzupełnienie unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, zastępując stopniowo istniejące mechanizmy, takie jak przydział bezpłatnych uprawnień w systemie EU ETS. W ramach negocjacji, Rada Unii Europejskiej osiągnęła porozumienie w sprawie tekstu CBAM w marcu 2022 roku, a następnie, w grudniu 2022 roku, negocjatorzy z Parlamentu Europejskiego i Rady osiągnęli wstępne porozumienie w kwestii tego mechanizmu. Formalne przyjęcie nowych przepisów miało miejsce w kwietniu 2023 roku.
Ponadto, cele redukcyjne emisji gazów cieplarnianych dla państw członkowskich zostały określone w ramach rozporządzenia o wspólnym wysiłku redukcyjnym, szczególnie dla sektorów nieobjętych unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji. Dotyczy to takich sektorów, jak transport drogowy, krajowy transport morski, budynki, rolnictwo, odpady oraz drobny przemysł. Unijne cele redukcyjne dla tych sektorów na rok 2030 zostały podniesione z 29% do 40% w porównaniu z rokiem 2005, a także zaktualizowane cele krajowe.
Rozporządzenie dotyczące użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF) stanowi kolejny istotny element pakietu, zobowiązując Unię Europejską do redukcji emisji oraz zwiększenia pochłaniania gazów cieplarnianych w tych sektorach. Nowe przepisy zwiększają poziom ambicji poprzez ustalenie unijnego celu co najmniej 310 mln ton ekwiwalentu CO₂ na rok 2030, oraz określenie wiążących celów krajowych dla poszczególnych państw członkowskich. W procesie legislacyjnym, Rada ds. Środowiska przyjęła podejście ogólne w sprawie nowelizacji rozporządzenia LULUCF w czerwcu 2022 roku, a następnie, w listopadzie 2022 roku, osiągnęła wstępne porozumienie z Parlamentem Europejskim. Ostateczne przyjęcie rozporządzenia miało miejsce w marcu 2023 roku.
W ramach pakietu "Gotowi na 55", normy dotyczące emisji dwutlenku węgla (CO₂) dla samochodów osobowych i dostawczych, stanowiących istotny udział w całkowitych emisjach CO₂ w Unii Europejskiej, zostały poddane regulacji. Nowe rozporządzenie wprowadza stopniowe ogólnounijne cele redukcji emisji na rok 2030 i późniejsze lata, obejmując nawet 100-procentowy cel na rok 2035 dla nowych pojazdów tego typu. Proces legislacyjny w tej kwestii był złożony i obejmował przyjęcie podejścia ogólnego przez Radę w czerwcu 2022 roku, osiągnięcie porozumienia z Parlamentem Europejskim w październiku 2022 roku, a ostateczne przyjęcie rozporządzenia przez Radę w marcu 2023 roku.
Kolejnym istotnym aspektem pakietu „Gotowi na 55” jest redukcja emisji metanu w sektorze energetycznym. Przepisy zaproponowane przez Komisję Europejską w grudniu 2021 roku mają na celu śledzenie i ograniczenie emisji tego gazu, stanowiącego drugi co do ważności gaz cieplarniany po dwutlenku węgla. Uzgodnienie porozumienia w sprawie tych przepisów wymagało współpracy międzyinstytucjonalnej, a ostateczne formalne przyjęcie miało miejsce w marcu 2023 roku.
Inne działania związane z pakietem obejmują promowanie zrównoważonych paliw lotniczych oraz paliw o obniżonej emisyjności w żegludze. Projekt ReFuelEU Aviation ma na celu zmniejszenie śladu środowiskowego sektora lotniczego poprzez zwiększenie udziału zaawansowanych biopaliw i e-paliw. Podobnie, inicjatywa FuelEU Maritime ma przyczynić się do zmniejszenia intensywności emisyjnej energii wykorzystywanej przez statki poprzez promowanie stosowania paliw odnawialnych i niskoemisyjnych. W obu przypadkach, zarówno dla sektora lotniczego, jak i żeglugi, proces legislacyjny obejmował przyjęcie podejścia ogólnego przez Radę, osiągnięcie wstępnego porozumienia z Parlamentem Europejskim, a następnie formalne przyjęcie nowych przepisów, zakończone w lipcu 2023 roku w przypadku sektora żeglugi.
Rozporządzenie dotyczące infrastruktury paliw alternatywnych stanowi kluczowy element pakietu „Gotowi na 55”, mającego na celu zapewnienie dostępu obywatelom i przedsiębiorstwom do odpowiedniej sieci infrastrukturalnej wspierającej pojazdy i statki korzystające z paliw alternatywnych. Poprzez rozmieszczenie stacji ładowania lub tankowania co 60 km oraz instalowanie stacji tankowania wodoru w każdym węźle miejskim od 2030 roku, nowe przepisy przewidują szereg celów na przyszłość. Istotne jest również zapewnienie użytkownikom łatwego sposobu płatności w punktach ładowania lub tankowania. Proces legislacyjny, obejmujący uzgodnienie podejścia ogólnego przez Radę w czerwcu 2022 roku oraz osiągnięcie wstępnego porozumienia z Parlamentem Europejskim w marcu 2023 roku, doprowadził ostatecznie do przyjęcia nowych przepisów przez Radę w lipcu 2023 roku.
Dyrektywa dotycząca energii odnawialnej proponuje zwiększenie unijnego celu udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnym koszyku energetycznym z 32% do co najmniej 40% do roku 2030. Ponadto, proponuje się wprowadzenie lub ulepszenie sektorowych celów cząstkowych i środków w celu wspierania odnawialnych źródeł energii we wszystkich sektorach, szczególnie tych, które opóźniają integrację odnawialnych źródeł, takich jak transport, budownictwo i przemysł. Proces legislacyjny, obejmujący uzgodnienie wspólnego stanowiska przez unijnych ministrów energii w czerwcu 2022 roku oraz osiągnięcie wstępnego porozumienia politycznego między Radą a Parlamentem Europejskim w marcu 2023 roku, doprowadził do przyjęcia nowej dyrektywy przez Radę w październiku 2023 roku.
Nowelizacja unijnej dyrektywy o efektywności energetycznej ma na celu zmniejszenie zużycia energii na poziomie UE do roku 2030 o 11,7% w porównaniu z prognozami z roku 2020. Nowe przepisy mają pobudzić państwa członkowskie do bardziej intensywnych działań na rzecz efektywności energetycznej, poprzez zaostrzenie obowiązku rocznych oszczędności energii i zmniejszenie zużycia energii w budynkach sektora publicznego. Proces legislacyjny, obejmujący przyjęcie podejścia ogólnego przez Radę w czerwcu 2022 roku oraz osiągnięcie wstępnego porozumienia politycznego między Radą a Parlamentem Europejskim w marcu 2023 roku, doprowadził do przyjęcia nowej dyrektywy przez Radę w lipcu 2023 roku.
Dyrektywa o charakterystyce energetycznej budynków ma na celu uczynienie budynków w UE bardziej efektywnymi energetycznie do roku 2030 i później, poprzez wprowadzenie wymogu, że od 2030 roku wszystkie nowe budynki będą bezemisyjne, a do 2050 roku istniejące budynki zostaną przekształcone w budynki neutralne pod względem emisji. Proces legislacyjny, obejmujący uzgodnienie wspólnego stanowiska przez państwa członkowskie UE w Radzie w październiku 2022 roku oraz osiągnięcie wstępnego porozumienia politycznego między Radą a Parlamentem Europejskim w grudniu 2023 roku, doprowadził do wypracowania nowych przepisów w sprawie tej dyrektywy.
Pakiet gazowo-wodorowy, mający na celu stworzenie rynku dla wodoru i zdekarbonizowanego gazu, obejmuje zmienione i nowe przepisy mające na celu zmniejszenie śladu węglowego rynku gazowego poprzez przejście od gazu ziemnego do gazów odnawialnych i niskoemisyjnych. Proces legislacyjny, obejmujący wypracowanie stanowiska przez Radę w marcu 2023 roku oraz osiągnięcie wstępnego porozumienia politycznego między Radą a Parlamentem Europejskim w grudniu 2023 roku, doprowadził do wypracowania nowych przepisów w zakresie tego pakietu.
Proponowana nowelizacja dyrektywy Rady o opodatkowaniu produktów energetycznych i energii elektrycznej ma na celu dostosowanie opodatkowania tych produktów do unijnej polityki w dziedzinie energii, środowiska i klimatu, a także poprawę funkcjonowania unijnego rynku wewnętrznego. Projekt jest aktualnie przedmiotem debaty w Radzie, a dotycząca go dyskusja miała miejsce w grudniu 2022 roku.
Podsumowanie
Zielony Ład, w swej istocie, to kompleksowy plan działań mający na celu zrównoważony rozwój oraz redukcję negatywnego wpływu człowieka na środowisko naturalne. Centralnymi aspektami tego konceptu są inicjatywy mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, ochronę bioróżnorodności, zrównoważoną gospodarkę wodną oraz promowanie efektywności energetycznej. Ponadto, Zielony Ład obejmuje również działania zmierzające do transformacji ekonomicznej w kierunku bardziej ekologicznej i odpowiadającej potrzebom przyszłych pokoleń.
Warto podkreślić, że inicjatywy związane z Zielonym Ładem mają wymiar zarówno globalny, jak i lokalny. Stanowią one reakcję na pilną potrzebę zmiany dotychczasowego modelu rozwoju, który często generuje nieodwracalne szkody dla środowiska naturalnego. Dlatego też, zrozumienie istoty i zakresu Zielonego Ładu staje się niezwykle istotne w kontekście dążenia do osiągnięcia trwałego i zrównoważonego rozwoju społecznego oraz ekonomicznego.
Źródła :
Rada Europejska Rada Unii Europejskiej ,,Gotowi na 55’’
Parlament Europejski ,,Efektywność energetyczna budynków: posłowie popierają dekarbonizację sektora’’
Rada Europejska Rada Unii Europejskiej ,,Europejski zielony ład’’
