Badanie PISA (Programme for International Student Assessment) to międzynarodowe badanie edukacyjne, które prowadzone jest co trzy lata przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Celem badania PISA jest ocena umiejętności uczniów w zakresie czytania, matematyki i nauk przyrodniczych na poziomie międzynarodowym. Badanie to ma na celu zrozumienie, jakie kompetencje posiadają uczniowie w wieku 15 lat i jakie czynniki wpływają na ich wyniki.
Badanie PISA jest przeprowadzane w wielu krajach na całym świecie, co pozwala porównywać osiągnięcia uczniów między różnymi krajami i regionami. Skupia się nie tylko na wiedzy i umiejętnościach uczniów, ale także na ich zdolnościach do rozwiązywania problemów, myślenia krytycznego i analizy. Wyniki badania dostarczają informacji na temat jakości edukacji w poszczególnych krajach i pomagają w identyfikacji obszarów, w których istnieją potrzeby doskonalenia systemów edukacyjnych. Używane przez rządy, nauczycieli, badaczy i inne interesariusze do podejmowania decyzji dotyczących polityki edukacyjnej i doskonalenia systemów edukacyjnych.
PISA 2022
W trakcie każdej edycji PISA nacisk położony jest na różne przedmioty, tym razem głównym obszarem była matematyka. W badaniu udział wzięło 81 krajów i regionów, przebadano ponad 690 tys. uczniów, w tym 6011 polskich uczniów (240 szkół – 47% to uczniowie liceów ogólnokształcących, 40% uczniowie techników, 12% uczniowie szkół branżowych, 1% uczniowie szkół podstawowych) urodzonych w 2006 roku.
W najnowszej edycji badania PISA, polscy uczniowie osiągnęli średni wynik w zakresie umiejętności matematycznych wynoszący 489 punktów, co stanowi jedno z najwyższych osiągnięć wśród krajów Unii Europejskiej. Tylko uczniowie estońscy uzyskali lepsze wyniki od polskich w tej dziedzinie. Wynik polskich uczniów jest zbliżony do wyników 11 innych krajów, w tym Holandii, Irlandii, Belgii, Danii, Wielkiej Brytanii, Austrii, Australii, Czech, Słowenii, Finlandii i Łotwy. Najlepsze wyniki w zakresie matematyki osiągnęli uczniowie z Azji, a ogólnie najlepsze wyniki w badaniu PISA 2022 uzyskali uczniowie z Singapuru. Średnia krajów OECD w tej dziedzinie wynosiła 472 punkty.
W przypadku rozumienia czytanego tekstu, polscy uczniowie również uzyskali średni wynik wynoszący 489 punktów, co jest zbliżone do wyników wielu innych krajów europejskich. Jednak najlepsze wyniki w tej dziedzinie osiągnęli uczniowie z Irlandii i Estonii. Niemniej, wyniki uczniów z Polski są jednymi z najwyższych w Unii Europejskiej.
W obszarze rozumienia nauk przyrodniczych, polscy uczniowie uzyskali średni wynik wynoszący 499 punktów, co jest zbliżone do wyników piętnastolatków z wielu innych krajów, w tym Estonii i Finlandii. Jednak pod względem kompetencji przyrodniczych, światowym liderem są uczniowie z Singapuru.
Warto zaznaczyć, że wyniki polskich uczniów są niższe niż w poprzedniej edycji badania PISA z 2018 roku. Średni wynik z matematyki spadł o prawie 27 punktów, zrozumienie czytanego tekstu spadło o około 23 punkty, a wynik z nauk przyrodniczych zmniejszył się o prawie 12 punktów. W porównaniu do poprzedniej edycji badania z 2018 roku, średnie wyniki uczniów w Polsce pogorszyły się we wszystkich trzech obszarach badanych umiejętności. Spadek wyników w Polsce oscyluje on na poziomie kilkunastu punktów w każdej z dziedzin, co stanowi dużo większą różnicę w porównaniu do innych krajów, gdzie spadki były znacznie mniejsze i wynosiły zwykle około 2 punkty.
Mimo to polscy uczniowie nadal są jednak powyżej średniej OECD.
Co jeszcze bada PISA?
Wyniki są imponujące, nawet pomimo odnotowanego spadku. Jednakże skupmy się teraz na tych mniej entuzjastycznie omawianych aspektów rankingu PISA, ponieważ w badaniu piętnastolatkowie odpowiadają także na pytania dotyczące satysfakcji z życia, poczucia przynależności oraz proszeni są o ocenę stopnia przygotowania się do nauki w różnych warunkach. Wyniki prezentują się znacznie gorzej niż te naukowe:
- satysfakcja z życia – 69 miejsce na 74 kraje
- poczucie przynależności – 73 miejsce na 79 krajów
- przygotowanie do nauki – 67 miejsce na 77 krajów
W świetle tych danych nie można ignorować istotnych problemów społecznych i emocjonalnych, z którymi borykają się polscy uczniowie. Niskie pozycje w rankingach satysfakcji z życia, poczucia przynależności i przygotowania do nauki są alarmujące i wskazują na konieczność zmian w podejściu do edukacji. Te wyniki pokazują, że oprócz koncentracji na umiejętnościach akademickich, ważne jest również wsparcie rozwoju emocjonalnego i społecznego młodych ludzi.
Poczucie przynależności ma kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia uczniów. Brak tego może prowadzić do izolacji, niskiej samooceny i innych problemów zdrowotnych. Z kolei satysfakcja z życia jest ważnym wskaźnikiem ogólnego dobrostanu. Niskie wyniki w tych obszarach mogą sugerować, że polscy uczniowie nie czują się wystarczająco wspierani w swoich szkołach i społecznościach.
Jednym z możliwych rozwiązań jest wprowadzenie programów mających na celu rozwijanie umiejętności społecznych i emocjonalnych, takich jak empatia, współpraca, zarządzanie stresem i komunikacja interpersonalna. Należy także koniecznie zwrócić uwagę na potrzeby indywidualne uczniów i zapewnić im odpowiednie wsparcie, zarówno w sferze akademickiej jak i osobistej.
Ponadto, wyniki w zakresie przygotowania do nauki wskazują na potrzebę większej elastyczności w nauczaniu i dostosowania metod edukacyjnych do różnorodnych stylów uczenia się. To może obejmować wprowadzenie bardziej zindywidualizowanego podejścia do nauczania, wykorzystywanie technologii edukacyjnych oraz stwarzanie możliwości uczenia się poza tradycyjnym środowiskiem szkolnym.
Wnioski
Niestety nie napawają optymizmem. Można stwierdzić, że często zachodzi wybiórcze traktowanie rankingów, takich jak badania PISA. Skłonność ta objawia się poprzez akcentowanie i podkreślanie tych aspektów rankingu, które ukazują pozytywne osiągnięcia, takie jak wysokie wyniki w matematyce czy czytaniu, jednocześnie marginalizując lub pomijając te obszary, w których wyniki są mniej satysfakcjonujące (w tym przypadku wręcz alarmujące), np. w kwestiach związanych z samopoczuciem emocjonalnym i społecznym uczniów. Takie selektywne podchodzenie do danych skutkuje niepełnym obrazem sytuacji edukacyjnej i pomija ważne aspekty, które są kluczowe dla kompleksowego rozwoju młodych ludzi i ich przyszłego funkcjonowania w społeczeństwie. Tym samym, istotne jest przyjęcie bardziej zrównoważonego podejścia do analizy wyników rankingów, uwzględniającego zarówno osiągnięcia akademickie, jak i dobrostan emocjonalny i społeczny uczniów, który można podsumować następująco: dzieci zdolne, ale nieszczęśliwe.
