Autor: Julia Cukrowska
Źródło grafiki tytułowej: Wikimedia Commons / CC / Hapana99
Z roku na rok rośnie zainteresowanie studiami na kierunku psychologia. Związane jest to z zapotrzebowaniem na pomoc psychologiczną i psychoterapeutyczną, rosnącą świadomością na temat zdrowia psychicznego, doświadczeniami pandemii czy możliwością kariery w wielu dziedzinach. W konsekwencji wzrasta także zainteresowanie studiami psychologicznymi, a co za tym idzie liczba studentów i uczelni oferujących ten kierunek. Od dłuższego czasu wskazuje się, że w Polsce brakuje odpowiednich uregulowań prawnych dotyczących zawodu psychologa. Odnosi się to również do studiów psychologicznych, gdyż nie istnieją żadne standardy kształcenia psychologów. Nie ma także dostatecznej kontroli i konsekwencji wyciąganych wobec uczelni kształcących specjalistów w tej dziedzinie.
Weryfikacja jakości kształcenia na polskich uczelniach
Doskonaleniem jakości kształcenia na polskich uczelniach zajmuje się Polska Komisja Akredytacyjna. Jest to niezależne gremium ekspertów, które zapewnia zewnętrzny system kontroli jakości kształcenia na uczelniach publicznych i niepublicznych działających w polskim systemie szkolnictwa wyższego. Do zadań PKA należy dokonywanie ocen programowych i kompleksowych oraz przedstawianie ich wyników odpowiedniemu ministrowi. Poddanie się ocenie Polskiej Komisji Akredytacyjnej jest obligatoryjne, a raporty wraz z opiniami są dostępne na jej stronie internetowej. Jak sama PKA wskazuje, jej działania „zmierzają do zapewnienia absolwentom polskich szkół wyższych wysokiej pozycji na krajowym i międzynarodowym rynku pracy, a także do zwiększenia konkurencyjności polskich uczelni jako instytucji europejskich”.
Raport o studiach na kierunku psychologia
W czerwcu 2024 r. została opublikowana ostateczna wersja raportu „Studia Psychologiczne w Polsce. Raport za lata 2019-2023” na temat jakości kształcenia psychologicznego. Analiza została przeprowadzona przez Uniwersytet SWPS i Uniwersytet Jagielloński, na których kierunek psychologia został oceniony na najwyższą kategorię naukową (A+) w tej dyscyplinie.
Jakość kształcenia psychologicznego na polskich uczelniach
Z omawianego raportu wynika, że wzrasta popularność studiów psychologicznych, ale nie jakość kształcenia. Zauważalny jest wzrost liczby uczelni oferujących studia na tym kierunku oraz sama liczba osób studiujących. W 2018 r. na polskich uczelniach były 144 oferty studiów psychologicznych, a 5 lat później aż 254. Nastąpił także przyrost osób studiujących na poziomie około 65%. W 2019 r. psychologię studiowało 34 178 osób, a w 2022 r. – 56 370. Zgodnie z raportem do roku 2019 więcej osób studiowało psychologię w formie stacjonarnej, a w kolejnych latach więcej osób decydowało się na formę niestacjonarną.
Większość uczelni oferujących studia psychologiczne posiada kategorię naukową, lecz kształcą one około 60% psychologów (dane na rok 2022). Pozostałe osoby studiują na uczelniach nieprzystępujących do ewaluacji tej dyscypliny naukowej bądź na uczelniach zawodowych, które nie mają obowiązku poddawania się ewaluacji działalności naukowej. Obawy budzi fakt, iż aż 93 z 140 wniosków o otwarcie nowych kierunków psychologicznych otrzymało negatywne opinie PKA. Mimo to część z tych uczelni wciąż prowadzi rekrutację na studia psychologiczne.
Wnioski na temat kierunku psychologia
Po przeczytaniu raportu na myśl nasuwa się wiele poważnych problemów związanych z kierunkiem psychologia. Widoczne są duże różnice w programach nauczenia między uczelniami wyższymi. Na uczelniach pojawiają się tzw. „psychologie dla magistrów”, czyli skrócone studia psychologiczne zapewniające otrzymanie tytułu magistra. Podważa to zarówno wartość dyplomu, jak i przygotowanie absolwenta do wykonywania zawodu zaufania publicznego. Zawodowi psychologa brakuje ścisłych standardów kształcenia i regulacji wynikających między innymi z wciąż niewprowadzonej nowelizacji ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów. Czynniki te składają się na zagrożenie skierowane wobec osób korzystających z usług psychologicznych. Ośrodki mające tego typu ofertę mogą być prowadzone przez osoby bez odpowiedniego wykształcenia i dorobku naukowego.
Czy studia psychologiczne czekają zmiany?
Pomimo niepokojących wyników i wniosków płynących z raportu, na horyzoncie widoczne są szanse. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego zapowiedział, że mają zostać wprowadzone zmiany w zakresie braku konkretnych wytycznych dotyczących programu nauczania na kierunku psychologia. Minister Dariusz Wieczorek zapowiedział, że powstał zespół, którego zadaniem jest określenie standardów kształcenia przyszłych psychologów. Część specjalistów z tej dziedziny proponuje nawet wprowadzenie państwowego egzaminu, który kończyłby studia psychologiczne.